Nicnierobienie…, czyli o prawie do popełniania błędów

„Tylko ten nie popełnia błędów, kto nic nie robi.” (1) Zastanawia mnie ta myśl Napoleona Bonaparte, gdyż dostrzegam w niej próbę usprawiedliwiania błędów. Błędów, których w większości można byłoby uniknąć, a przynajmniej zminimalizować jakieś negatywne skutki, gdyby podjecie działania zostało poprzedzone analizą możliwości jego realizacji i tychże ewentualnych skutków.

Od kilku lat można zaobserwować, że w wielu firmach promuje się tzw. „kulturę popełniania błędów”. Już samo takie sformułowanie w swojej istocie jest opaczne i wprowadza pewien chaos pojęciowy. Kultura, niezależnie od tego który kontekst humanistyczny czy społeczny tego słowa weźmiemy pod uwagę, jest czymś, o co się dba, co się rozwija i co ostatecznie kształtuje rzeczywistość w jakiej funkcjonujemy. Jak więc można dbać o popełnianie błędów, a nawet zachęcać do niech, jak to zrobiła pewna firma opisując na jednym z większych portali rekrutacyjnych swoją kulturę organizacyjną – „Wszystkich w zespole zachęcamy do: […] Popełniania błędów i uczenia się na nich. […]” (2)? Wg mnie to już nie tylko skrzywienie w kierunku nowomodnych trendów, ale przykład na intelektualną destrukcję.

Dlatego bynajmniej nie przekonują mnie oportuniści gotowi cytować np. Sokratesa – „Błąd jest przywilejem filozofów, tylko głupcy nie mylą się nigdy.” (3), Senekę Starszego – „Errare humanum est.” („Błądzić jest rzeczą ludzką.”) (4), czy Edisona – „Nie poniosłem porażki. Po prostu odkryłem 10 tysięcy błędnych rozwiązań.” (5). Skazują się bowiem w ten sposób na to, że trwać będą w swoich błędach bez refleksji i dążenia nie tylko do ich naprawienia, ale przede wszystkim wyciągnięcia wniosków na przyszłość. Niezmiernie więc cieszy mnie, że jednak w literaturze, na konferencjach i szkolenia generalnie promowane jest takie budowanie struktur i kultur organizacyjnych, w których owszem jest miejsce na popełnianie błędów, ale obudowane metodami i narzędziami pozwalającymi osobom je popełniającym zrozumieć przyczyny, wyciągnąć wnioski, aby zminimalizować ryzyko, że taki sam błąd w przyszłości nie będzie już popełniany, także przez inne osoby w danej organizacji.

Metod na to, aby firma na powrót funkcjonowała mądrze, aby jej pracownicy chcieli wrócić do cennej umiejętności myślenia, jest naprawdę wiele. Rozwijanie kultury wiedzy i myślenia naprawdę może przynieść wiele więcej pożytku niż promowanie „kultury popełniania błędów”. Zbudowanie takiej organizacji jest jednak sporą sztuką. Główną rolę odgrywają w niej oczywiście zarząd i menedżerowie, sami przecież popełniający błędy czy odnoszący porażki. To od nich zależą postawy i zachowania pracowników, a także sposób funkcjonowania firmy.

Polacy jako jednostki są fantastycznymi ludźmi, jednakże jako całość społeczeństwa mocno nie dorośliśmy do tego, aby właściwie rozumieć sens i znaczenie nauki na błędach. Nie umiemy sobie ufać, kłócimy się, ubliżamy sobie, „hejtujemy” w mediach i w internecie. Podziały widoczne są w bardzo różnych sferach społecznych – stanu posiadania, pozycji zawodowej, polityki, religii, wizji życia itp. Jedyne co nas łączy to to, że jesteśmy ogromnymi konformistami, przez co jako społeczeństwo bardzo łatwo dajemy się manipulować i ulegamy tym, którzy krzyczą głośniej niż inni, którzy uzurpują sobie prawo do bycia autorytetami. Jest jednak w tym ukryte spore zagrożenie – zarówno dla nas jako społeczeństwa, jak i nas jako jednostek. „Wiara w autorytety powoduje, że błędy autorytetów przyjmowane są za wzorce” (6). I chociaż zdanie to powiedział Lew Tołstoj, jeden z największych pisarzy rosyjskich i światowych przełomu XIX-XX wieku, doskonale odnosi się ono do naszej narodowej mentalności pozbawionej refleksji nad tym, co zewnętrzny świat oferuje nam jako „innowacje” i „poprawność polityczną”.

Takie negatywne, a nawet powiedziałbym, że naganne zachowania, często przenoszone są na grunt organizacji, instytucji i firm. Wielu pracowników, a co gorsza menedżerów, ekscytuje się rożnego rodzaju nowinkami w dziedzinach związanych z organizacją, zarządzaniem firmą i personelem, techniką i technologią, które w ich mniemaniu będą jedynie słuszną receptą na lepszy i bardziej zrównoważony rozwój, na poprawę stosunków w firmie, na wzrost jej efektywności. Niektórzy potrafią nawet pójść o krok dalej, gdy bez jakiejkolwiek głębszej analizy aktualnej sytuacji, przemyślenia możliwości i szans, uważają że wykorzystanie „innowacyjnych” trendów, pomysłów lub idei, pozwoli zostać światowym liderem w danej branży, a nawet kreować międzynarodowe standardy. Więc skoro mowa o błędach, to osoby te większych popełniać chyba już nie mogą. Czy jest to jakieś zadufanie i wiara we własną nieomylność? A może arogancja, która powoduje, że osoby takie forsują swoje zdanie, nie licząc się z faktami, ani z konsekwencjami, które najczęściej mają wpływ na innych ludzi, a także bliższe i dalsze otoczenie? Nie czuję się powołany do analizowania, ani tym bardziej osądzania takich zachowań.

Próbując jednak zgłębić czynniki, które sprzyjają kreowaniu efektywnych organizacji, nie sposób pominąć takich elementów jak otwarta i przejrzysta komunikacja, w której jest miejsce na słuchanie, wymianę poglądów oraz analizę argumentów, a także zachęcanie do identyfikowania problemów* oraz szukania rozwiązań, jednakże opartych na odejściu od dotychczasowych metod i sposobów, które albo są nie dość skuteczne, albo nie wystarczająco odpowiadają na rosnące szeroko rozumiane potrzeby społeczne. Bowiem „nie możemy rozwiązywać problemów używając takiego samego schematu myślowego, jakim posługiwaliśmy się w trakcie ich pojawienia się”, jak powiedział to Albert Einstein. (7) Niewątpliwie sprzyja temu zezwolenie na pewien indywidualizm i nonkonformizm, jednakże osadzone w realiach współpracy i oparte na spójnych wartościach. Wówczas okaże się, że nie ma potrzeby budowania złożonej struktury organizacyjnej, często ograniczającej kreatywność jej członków, a tym samym elastyczność jej dostosowywania się do warunków otoczenia w jakim działa. W zamian otworzą się możliwości samodoskonalenia.

Wbrew stwierdzeniu Napoleona Bonapartego, zacytowanemu na początku felietonu, aby unikać błędów nie możemy poddać się „nicnierobieniu”, gdyż zaprzeczylibyśmy w ten sposób naszemu dążeniu do bycia coraz lepszym, które jest immanentną cechą naszego człowieczeństwa. Ale też rozwój nie może być wyłącznie „innowacyjny”, gdyż pozbawiony jest w ten sposób tego pierwiastka, będącego fundamentem słowa „racjonalny” (łac. ratio), a więc oparty na logicznym wnioskowaniu. Nie sądzę, abyśmy dzięki włączeniu do naszego działania procesów rozumowych mogli zupełnie nie popełniać błędów. Możemy jednak minimalizować ich ilość, a przede wszystkim ewentualne negatywne skutki i szkodliwe konsekwencje.

Inaczej prawdziwe będzie zdanie: „Jesteśmy pięćdziesiąt, albo sto lat za krajami rozwiniętymi. Musimy pokonać ten dystans w ciągu dziesięciu lat. Albo zrobimy to, albo nas zniszczą.” (8) I chociaż było ono wypowiedziane w nieco innym kontekście przez jednego z największych dyktatorów XX wieku, osobiście jestem przekonany, że niewiele znajdzie się osób, które chciałyby, aby rozwój naszego pięknego kraju, naszych firm, społeczeństwa i w końcu nas samych uniemożliwiały wciąż popełniane te same błędy.

Na koniec, bardzo proszę o wybaczenie, jeżeli uznacie Państwo, że pisząc ten felieton podjąłem błędne rozumowanie lub po prostu w niezrozumiały sposób przedstawiłem jego przesłanie. 😉 Ω

 

1. Bonaparte, Napoleon. Wikicytaty. [Online] [Zacytowano: 15.01.2018] https://pl.wikiquote.org/wiki/Napoleon_Bonaparte
2. Ze względów etycznych źródło cytatu może zostać udostępnione wyłącznie na podstawie indywidualnych ustaleń.
3. Sokrates. Wikicytaty. [Online] [Zacytowano: 15.01.2018] https://pl.wikiquote.org/wiki/Sokrates
4. Seneka, Lucius Annaeus. Wikicytaty. [Online] [Zacytowano: 15.01.2018] https://pl.wikiquote.org/wiki/Seneka_Starszy
5. Edison, Thomas Alva. Wikicytaty. [Online] [Zacytowano: 15.01.2018] https://pl.wikiquote.org/wiki/Thomas_Alva_Edison
6. Tołstoj, Lew. Wikicytaty. [Online] [Zacytowano: 15.01.2018] https://pl.wikiquote.org/wiki/Lew_Tołstoj
7. Einstein, Albert. Wikicytaty. [Online] [Zacytowano: 15.01.2018] https://pl.wikiquote.org/wiki/Albert_Einstein
8. Stalin, Józef. Wikicytaty. [Online] [Zacytowano: 15.01.2018] https://pl.wikiquote.org/wiki/Józef_Stalin

* Pojęcia problem nie należy utożsamiać z kłopotem.

Felieton ukazał się w Personel Plus 3(124)/2018

Reklama