Stres a wartości. (Bonus: Podręczne sposoby walki ze stresem)

Chciałbym zwrócić Państwa uwagę na jeden z ważniejszych czynników pośrednio związanych z wynikami pracowników, a tym samym wynikiem firmy. Stres, bo o nim mowa, zawsze negatywnie wpływał na jakość i efektywność wykonywanej pracy. W czasie kryzysu jest on spotęgowany m.in. trudniejszą walką o klienta, rosnącymi wymaganiami rynku, zwiększonymi oczekiwaniami pracodawcy, a także niepewnością pracy.

Na temat stresu pojawiło się wiele publikacji, które łączy jeden zasadniczy aspekt – walka ze stresem w miejscu pracy, jaką podjęły różne środowiska m.in. związane z Międzynarodową Organizacją Pracy, organizacjami pracodawców, związkami zawodowymi oraz instytucjami państwowymi.

Zamiarem, jaki sobie postawiłem, jest pokazanie Państwu możliwości wykorzystania różnych metod i narzędzi, umożliwiających skuteczną walkę ze stresem, a tym samym znacząco wpływających na poprawę wyników poszczególnych menedżerów, pracowników, jak i całej firmy.

Problem ze stresem?

Polacy są jednym z najbardziej zestresowanych narodów na świecie – informowała o tym ostatnio Gazeta Prawna w oparciu o badania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy. Taka sytuacja to wynik m.in. szybkiego tempa pracy i życia, licznych zadań i obowiązków, na które cięgle jest zbyt mało czasu oraz braku życzliwości w kontaktach międzyludzkich. „Jesteśmy krajem na dorobku, gotowi ponosić psychiczne koszty bogacenia się. Skutki takiej taktyki są odroczone, ale dotkliwe. To: depresja, zawały, wrzody, uzależnienia, napięcie i bóle mięśni, bezsenność, wypalenie oraz problemy rodzinne” – pisze Gazeta Prawna.

Problem stresu staje się tym bardziej aktualny i ważny w czasie kryzysu gospodarczego. Zwiększony stres dotyka zarówno menadżerów (podejmowanie decyzji w wyjątkowo trudnej sytuacji rynkowej), jak i pracowników (zwiększone oczekiwania pracodawców, trudności w pozyskaniu i obsłudze klientów oraz niepewność pracy). Trzeba jednakże zwrócić uwagę na bardzo niską świadomość pracodawców odnośnie przyczyn i skutków stresu działającego na pracowników. Jak wynika z badań Państwowej Inspekcji Pracy zaledwie 48% badanych pracodawców zdaje sobie sprawę z wpływu stresu zawodowego ich pracowników na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.

Warto więc postawić pytanie: jakie mogą być skutki długotrwałego stresu i czy powinniśmy im zapobiegać? Czy wdrożenie skutecznej profilaktyki antystresowej może przynieść wymierne korzyści biznesowe? Jak zbudować organizację antystresową?

Skutki stresu

Każdy z nas na co dzień podlega różnym czynnikom, wywołującym stres. Największym wyzwaniem jednakże jest dla nas stres związany z pracą. Z jednej strony jest on naturalną reakcją na stawiane wymagania, często na krótko mobilizującą do zwiększonego wysiłku. Jednakże, gdy stres jest zbyt duży i utrzymuje się długo, a jego przyczyny nie są usuwane może prowadzić do różnego rodzaju chorób i zaburzeń.

Skutki stresu podzieliłbym na te, które dotyczą bezpośrednio osoby (wymiar zdrowotny i psychiczny) oraz te, które mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa (wymiar biznesowy):

• Wymiar zdrowotny – bóle mięśniowe, wrzody, niestrawności, obniżona odporność, nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, choroby i zawały serca, choroby nowotworowe.
• Wymiar psychologiczny – nerwowość, agresja, depresje i nerwice, podatność na nałogi.
• Wymiar biznesowy – zmniejszona efektywność i wydajność pracy, częściej popełniane pomyłki i błędy, niechęć do zmian, częstsze absencje, wypadki przy pracy, wypalenie zawodowe pracowników lub ich odejście.

Jak widać negatywne działanie stresu ma bezpośrednie przełożenie na funkcjonowanie osoby, jej wpływu na zespół w jakim pracuje, a tym samym na funkcjonowanie całej firmy. Stres można badać i mierzyć, ale co ważniejsze – trzeba stresowi zapobiegać i niwelować jego skutki.

Organizacja antystresowa

Nie staraj się zostać człowiekiem sukcesu, lecz człowiekiem wartościowym. (Albert Einstein)

Zapobieganie powstawaniu stresu i jego skutkom jest więc ważnym czynnikiem związanym z funkcjonowaniem organizacji. Wiele światowych oraz krajowych instytucji i organizacji (m.in. MOP, PIP, organizacje pracodawców i związki zawodowe) wskazuje oraz opisuje standardy organizacyjno-zarządcze, dotyczące przeciwdziałania i niwelowania skutków stresu zawodowego.

Jedną z najbardziej przejrzystych jest koncepcja prewencyjnego zarządzania stresem opracowana przez J.C Quicka, J.D. Quicka, D.L Nelsona i J.J. Hurella (Preventive stress management in organisations. 1997). Opiera się ona na 5 podstawowych zasadach:

• Organizacja (przedsiębiorstwo) oraz osoba w niej pracująca są od siebie zależne. – Sposoby i organizacja pracy ma bezpośredni wpływ na zdrowie i samopoczucie pracownika, a wypoczęty i zdrowy pracownik pracuje wydajniej na rzecz sukcesu przedsiębiorstwa.
• Pracodawca (zarządzający) jest odpowiedzialny za właściwe funkcjonowanie organizacji i pracujących w niej osób. – Pracodawca powinien być zainteresowany usuwaniem przyczyn i skutków stresu, ponieważ jako lider może podejmować decyzje dotyczące zmian w organizacji oraz wpływać na zmiany postaw i zachowań pracowników.
• Stres organizacyjny i osobisty są nieuniknione, jednakże można im zapobiegać i usuwać ich skutki. – Stres często jest elementem mobilizującym do bardziej efektywnej realizacji zadań. Jednakże długotrwały powoduje niekorzystne skutki zarówno w odniesieniu do osoby, jak i organizacji. Istnieje wiele skutecznych metod zapobiegania stresowi, a także usuwania jego skutków, dlatego nie powinno się usprawiedliwiać zaniedbań organizacyjnych.
• Każda osoba i organizacja jest niepowtarzalna i inaczej reaguje na stres. – Nie ma jednej najskuteczniejszej recepty i sposobów zapobiegania oraz usuwania stresu. Metody muszą być dostosowane do każdej osoby, a także organizacji, uwzględniając ich potrzeby i możliwości.
• Zarówno osoba, jak i organizacja zmieniają się oraz rozwijają w sposób dynamiczny i ciągły. – Metody i narzędzia obowiązujące wcześniej w organizacji mogą się okazać nieskuteczne w obecnej sytuacji. Dlatego zapobieganie stresowi oraz jego skutkom musi również podlegać ciągłym zmianom i doskonaleniu sposobów.

Aby więc organizację nazwać organizacją antystresową konieczne jest zwrócenie szczególnej uwagi na to, czy warunki pracy spełniają wymagania stawiane pracodawcom przez przepisy prawa, jak również czy sprzyjają one pracy bez nadmiernego stresu.

Przyjrzyjmy się zatem pracy jako procesom ściśle związanym, a wręcz odpowiedzialnym za powstawanie stresu. Wyróżniłbym 3 etapy procesu pracy:

• Etap pierwszy – działania skierowane na zapobieganie potencjalnym przyczynom stresu. 
• Etap drugi – działania skoncentrowane na reakcjach osoby w danym momencie podlegającej stresowi.
• Etap trzeci – zmniejszanie negatywnych skutków pracy w stresie, które wynikły z niewystarczających działań w etapie pierwszym i drugim.

Dla mnie sprawa jest jasna… Lepiej zapobiegać, niż leczyć. Dlatego też najwięcej uwagi proponowałbym poświęcić działaniom, jakie można podjąć na pierwszym etapie, czyli wyposażeniu pracujących w narzędzia i metody przydatne w realizacji codziennych zadań. Warto też zaangażować pracowników w programy, których celem jest ich rozwój osobowy oraz pozyskiwanie nowej wiedzy i umiejętności skutecznego i efektywnego działania.

Natomiast w sensie organizacyjnym dobrze jest wdrożyć nowe strategie zmian ukierunkowane na:

• wyróżniki organizacji – np. system motywacyjny, system opieki socjalnej, system szkolenia;
• wyróżniki roli biznesowej – np. delegowanie odpowiedzialności za decyzje, zmiany w zakresie kompetencji;
• wyróżniki zadaniowe – np. planowanie procesu biznesowego i przydzielanie zadań odpowiednio do możliwości, kompetencji i oczekiwań pracowników.

Działania prewencyjne polegają m.in. na wprowadzeniu w firmie strategicznego programu zarządzania stresem. Powinien on opierać się na szczegółowej analizie sytuacji i możliwości zmian w organizacji, a także być skierowany na działania, których celem jest zapobieganie pracy w stresie, jak również wykorzystaniu występującego stresu dla większej produktywności i korzyści zdrowotnych.

Profilaktyka antystresowa

Sposobów na stres jest wiele. W każdej sytuacji osobowej, a także organizacyjnej, powinny być one dostosowane do zdiagnozowanych przyczyn – będą wówczas skuteczne, jak i opłacalne dla danej firmy.

To co można zrobić w każdej chwili, to poza wieloma najróżniejszymi możliwościami działania na zmiany w organizacji firmy i pracy (np. projekty dot. reorganizacji, zmian procesów biznesowych, struktur kadrowych i procedur stanowiskowych, związane z kulturą organizacyjną firmy), podjęcie działań bezpośrednio skierowanych do pracowników.

W tej grupie wskazałbym na treningi i szkolenia różnorodnych umiejętności personalnych oraz dotyczące sposobu pracy. Powinny one głównie dotyczyć następujących zagadnień:

• Komunikacja interpersonalna – Pozwala na podniesienie poziomu werbalnego i niewerbalnego sposobu porozumiewania się. Dzięki temu osoby szybciej i skuteczniej przekazują oraz odczytują informacje. Jest to szczególnie ważne dla osób kierujących i pracujących w zespołach.
• Umiejętności interpersonalne i asertywne – Pomagają podnieść poziom nawiązywania i utrzymywania kontaktu z innymi osobami, zarówno w odniesieniu do współpracowników, ale także klientów i partnerów biznesowych firmy. Pozwalają radzić sobie z niezadowoleniem oraz bronić swoich praw osobowych. Głownie skierowane są do osób, które mają częsty kontakt z innymi ludźmi.
• Zarządzanie czasem i zadaniami – Daje wiedzę i umiejętności odpowiedniego wartościowania zadań i przeznaczania czasu na ich realizację. Umożliwia podejmowanie decyzji odnośnie priorytetów zawodowych i osobistych. Najbardziej zainteresowaną grupę stanowią osoby zajmujące się zarządzaniem innymi, jak również pracą w procesie projektowym.
• Wypoczynek i relaksacja – Trening uczy metod i sposobów stopniowego relaksowania ciała, obniżającego napięcia psychiczne, np. poprzez kontrolę oddechu, rozciągania mięśni, koncentracji, autosugestii stanów przyjemności. Odpowiedni trening jest możliwy na każdym etapie pracy i skierowany do każdej osoby, jednakże wymaga pracy z odpowiednim specjalistą.
• Promowanie zdrowego stylu życia – Związane jest z działaniami edukacyjnymi i praktycznym stosowaniem metod właściwego odżywiania się (dietetyka), wypoczynku, czynnego uprawiania sportu, rezygnacji z używek, jak również regularnej diagnostyki medycznej. Daje możliwość zwiększenia odporności pracowników zarówno na stres, jak i potencjalnie negatywne jego skutki.

Korzyści podjęcia profilaktyki antystresowej

Podsumowując… Stresu nie da się uniknąć – czasem jest on wręcz wskazany. Nie można jednak dopuścić, aby był on zbyt silny, a także aby utrzymywał się przez dłuższy czas. Wg badań Państwowej Inspekcji Pracy długotrwały stres zawodowy dotyczy 24-40% pracujących. Dlatego tak ważne jest zapobieganie przyczynom, a także umiejętne niwelowanie jego skutków  zarówno w wymiarze osobowym, jak i organizacyjnym. Korzyści biznesowe będą wielowymiarowe i okażą się wprost proporcjonalne do nakładów poniesionych na zmiany organizacyjne (np. wyposażenie w skuteczne metody i organizację pracy) oraz zmiany postaw i zachowań osób podlegających czynnikom stresogennym.

Wskazałbym szczególnie na czynniki, które mają bezpośredni związek ze korzyściami biznesowymi dla prowadzonej działalności. Dzięki wprowadzeniu strategii rozwojowej i antystresowej firma może zyskać:

• Lepsze, wydajniejsze i efektywniejsze metody zarządzania firmą i pracownikami.
• Poprawę kondycji i zdrowia pracowników, wpływające na zmniejszenie absencji chorobowych.
• Ograniczenie możliwości wystąpienia wypadków w pracy, a także poza pracą.
• Poprawienie poczucia bezpieczeństwa pracowników, a także pracodawców w odniesieniu do procesu pracy, jak i warunków ekonomicznych prowadzonej działalności.
• Podniesienie zaangażowania pracowników w realizację zadań oraz efektywności i jakości ich pracy.
• Zmniejszenie liczby pomyłek i błędów wywoływanych pracą w stresie.
• Zmniejszenie liczby reklamacji i nieporozumień we współpracy z klientami oraz partnerami przedsiębiorstwa.
• Zwiększenie konkurencyjności oraz umocnienie pozycji firmy na rynku.

Jestem przekonany, że powyższe korzyści będę głównym argumentem do wprowadzenia przez Państwa profilaktyki antystresowej, a także wdrożenia programów rozwojowych dla menedżerów i pracowników. Dzięki temu praca będzie spokojniejsza i bardziej efektywna. Czego Państwu i sobie życzę…

_________________________

Podręczne sposoby walki ze stresem

Bardzo ważne: samoakceptacja i poczucie własnej wartości!

To wymaga odrobiny wysiłku, ale najlepiej zacząć od określenia swoich mocnych i słabych stron oraz spraw bardziej i mniej ważnych. W ten sposób ochronimy siebie przed dążeniem do nierealnych celów wywołujących niepotrzebne napięcia. Dając sobie prawo do popełniania błędów stajemy się odporni na niesłuszną krytykę czy niepowodzenia. Warto też zadbać o podniesienie własnych kwalifikacji poprzez uczestnictwo w różnego rodzaju szkoleniach czy kursach. Osoby przekonane o swojej wartości i kompetencyjności łatwiej radzą sobie ze stresem.

Myśl pozytywne – to nie boli

Postrzeganie rzeczywistości w sposób pozytywny pozwala lepiej radzić sobie z trudnymi sytuacjami. Pesymistyczne myślenie i czarnowidztwo pogłębiają niepokój, wzbudzają silne emocje, które przeszkadzają w logicznym i konstruktywnym myśleniu. Optymistyczne podejście uspokaja emocje i pozwala na koncentrację, a tym samym na zachowanie dystansu do problemu.

Czas na relaks

Kilka głębokich i spokojnych oddechów, relaksująca muzyka czy proste, stopniowe rozluźnianie mięśni, każdy sposób relaksu pozwala uwolnić się choć na chwilę od uciążliwego stresu i zmniejszyć jego skutki. Medytacje, ćwiczenia oddechowe, joga to rozwiązanie dla bardziej wytrwałych. Samemu wystarczy wykonać kilka prostych ćwiczeń. Zacznij więc od rozluźnienia nadgarstków i potrząsania dłońmi tak jakbyś chciał strząsnąć z nich cały stres. Dołącz potrząsanie przedramion i dalej ramion aż do barków. W ten sposób strząśnij z siebie napięcie. Ćwiczenie proste i do wykonania w każdej sytuacji.

Ruch to zdrowie… psychiczne również

Regularne ćwiczenia i ruch zwiększą wytrzymałość oraz odporność na stres. Wytwarzane podczas ruchu endorfiny poprawią samopoczucie. Jeśli jednak uważasz, że aby to osiągnąć musisz męczyć się na siłowni, lub codziennie biegać kilka kilometrów, to bardzo się mylisz. Wystarczy spacer np. z psem jeśli go masz, wycieczka z rodziną lub przyjaciółmi do lasu czy pobliskiego parku.

Przyjaciele zawsze w cenie

Nie do przecenienia jest przyjacielska pomoc lub wsparcie bliskich osób z rodziny. To podnosi własną wartość, uspokaja i uśmierza ból. Tak więc jeśli stres zaczyna doskwierać warto porozmawiać z kimś bliskim, wyjść z kolegami do klubu lub spotkać się z przyjaciółką na kawę i przedyskutować bolączki.

Planowanie i porządek

Każdego dnia dociera do nas więcej informacji niż średniowieczny człowiek posiadł przez całe życie. Mnogość bodźców, szybkie tempo życia i pracy, a tym samym niekończące się zadania do wykonania, powodują silny stres. Aby się w tym wszystkim nie pogubić i odzyskać poczucie kontroli, a przez to spokój, dobrze jest wszystko wcześniej zaplanować.  Porządek na biurku też uspokoi, bo nie szukamy w popłochu telefonu, czy długopisu zakopanego pod stertą dokumentów lub konkretnej wizytówki w stercie stu innych. Im czyściej na biurku tym spokojniej.

Jedzenie też pomaga

Lody, ciastka, chipsy do tego gazowany napój lub kawa w nieograniczonych ilościach i po stresie. To nie tak! Taka dieta to kłopoty w postaci nadwagi, rozstroju przewodu pokarmowego oraz, co gorsze, niedoborów witamin oraz mikroelementów ważnych dla gospodarki hormonalnej naszego organizmu. Bardzo ważne więc by jeść regularnie i zaczynać dzień od śniadania – stare przysłowie mówi: Polak głodny, Polak zły. Kawę i colę lepiej zastąpić herbatą ziołową np. z melisy lub czysta wodą. Uzupełniaj braki magnezu, które powodują osłabienie i drażliwość. Znajdziesz go w orzechach, płatkach owsianych i w czekoladzie. Humor poprawią produkty bogate w cynk oraz witaminę B np. pełnoziarnisty chleb, ryba czy pestki z dyni.

Reklama